26 Temmuz 2007
PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı :
26594
YÖNETMELİK
Adalet Bakanlığından:
CEZA MUHAKEMESİ KANUNUNA GÖRE UZLAŞTIRMANIN
UYGULANMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 - (1) Bu Yönetmeliğin amacı, uzlaşmaya
ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 - (1) Bu Yönetmelik, 5271 sayılı Ceza
Muhakemesi Kanununun 253 üncü maddesi ile diğer kanunlarda uzlaşma
kapsamında olduğu belirtilen suçlar bakımından şüpheli veya sanık
ile mağdur veya suçtan zarar gören gerçek kişi veya özel hukuk
tüzel kişisi arasında uzlaştırma işlemlerinin yapılmasına ilişkin
hükümleri kapsar.
Dayanak
MADDE 3 - (1) Bu Yönetmelik, 4/12/2004 tarihli
ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 253, 254 ve 255 inci
maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 - (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Kanun: 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza
Muhakemesi Kanununu,
b) Uzlaşma: Uzlaşma kapsamına giren bir suç
nedeniyle, şüpheli veya sanık ile mağdur veya suçtan zarar görenin
Kanun ve bu Yönetmelikteki usul ve hükümlere uygun olarak
uzlaştırma süreci sonunda anlaştırılmış veya anlaşmış
olmalarını,
c) Uzlaştırma: Uzlaşma kapsamına giren bir suç
nedeniyle şüpheli veya sanık ile mağdur veya suçtan zarar görenin,
Kanun ve bu Yönetmelikteki usul ve hükümlere uygun olarak
uzlaştırmacı aracılığıyla ya da hâkim veya Cumhuriyet savcısı
tarafından anlaştırılmaları suretiyle uyuşmazlığın giderilmesi
sürecini,
ç) Uzlaştırmacı: Şüpheli veya sanık ile mağdur
veya suçtan zarar gören arasındaki uzlaştırma müzakerelerini
yöneten, Cumhuriyet savcısı veya mahkeme tarafından görevlendirilen
hukuk öğrenimi görmüş kişiyi veya Cumhuriyet savcısı ya da
mahkemenin isteği üzerine baro tarafından görevlendirilen
avukatı,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Temel İlkeler ve Genel Hükümler
Temel ilkeler
MADDE 5 - (1) Uzlaştırma, şüpheli veya sanık ile
mağdur veya suçtan zarar görenin özgür iradeleri ile rıza
göstermeleri hâlinde gerçekleştirilir. Bu kişiler anlaşma yapılana
kadar iradelerinden vazgeçebilirler.
(2) Uzlaştırma, şüpheli veya sanık ile mağdur
veya suçtan zarar görenin temel hak ve hürriyetlerine uygun olarak,
menfaatlerinin korunması esası gözetilerek yürütülür.
(3) Uzlaştırmaya katılan şüpheli, sanık, mağdur
veya suçtan zarar gören müzakereler sırasında, Kanunun tanıdığı
temel güvencelere sahiptir.
(4) Şüpheli, sanık, mağdur veya suçtan zarar
gören Türkçe bilmiyorsa veya engelli ise Kanunun 202 nci maddesi
hükmü uygulanır.
(5) Uzlaştırma sürecine başlanmadan önce şüpheli
veya sanık ile mağdur veya suçtan zarar gören; hakları, uzlaşmanın
mahiyeti ve verecekleri kararların hukukî sonuçları hakkında
bilgilendirilir.
(6) Şüpheli veya sanık ile mağdur veya suçtan
zarar görenin yaşı, olgunluğu, eğitimi, sosyal ve ekonomik durumu
gibi faktörler ile ilgili belirgin farklılıklar, uzlaştırma
sürecinde göz önüne alınır.
(7) Kanunun ve Yönetmeliğin uzlaşmaya ilişkin
hükümleri, uzlaşmaya tâbi bir suça maruz kalan suç mağduru çocuklar
ile suça sürüklenen çocuklar bakımından da uygulanır. Çocuklara
ilişkin uzlaştırmada, 3/7/2005 tarihli ve 5395 sayılı Çocuk Koruma
Kanunu ile 24/12/2006 tarihli ve 26386 sayılı Resmî Gazete'de
yayımlanarak yürürlüğe giren Çocuk Koruma Kanununun Uygulanmasına
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ve 24/12/2006 tarihli
ve 26386 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Çocuk
Koruma Kanununa Göre Verilen Koruyucu ve Destekleyici Tedbir
Kararlarının Uygulanması Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre işlem
yapılır.
(8) Uzlaştırmacı avukat, bu sıfatla görev
yaptığı olayla ilgili olarak daha sonra vekil veya müdafi olarak
görev üstlenemez.
Genel hükümler
MADDE 6 - (1) Uzlaştırma yoluna gidilebilmesi
için mağdur ya da suçtan zarar görenin gerçek kişi veya özel hukuk
tüzel kişisi olması gerekir.
(2) Aralarında iştirak ilişkisi olsun veya
olmasın birden çok kişi tarafından işlenen suçlarda, ancak uzlaşan
şüpheli veya sanık uzlaşmadan yararlanır.
(3) Birden fazla kişinin mağduriyetine veya
zarar görmesine sebebiyet veren bir suçtan dolayı uzlaştırma yoluna
gidilebilmesi için, mağdur veya suçtan zarar görenlerin hepsinin
uzlaşmayı kabul etmesi gerekir.
(4) Uzlaştırmanın sonuçsuz kalması hâlinde
tekrar uzlaştırma yoluna gidilemez.
(5) Uzlaşma teklifinde bulunulması veya teklifin
kabul edilmesi, soruşturma ya da kovuşturma konusu suça ilişkin
delillerin toplanmasına ve koruma tedbirlerinin uygulanmasına engel
değildir.
(6) Uzlaşmaya tâbi suçlarda, uzlaştırma
girişiminde bulunulmadan, kamu davasının açılmasının ertelenmesi
veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemez.
Uzlaştırma kapsamındaki suçlar ve
istisnaları
MADDE 7 - (1) Kanunun 253 üncü maddesinin
birinci fıkrasında sayılan suçlarda, şüpheli veya sanık ile mağdur
veya suçtan zarar gören gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişisinin
uzlaştırılması girişiminde bulunulur.
(2) Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete
bağlı olanlar hariç olmak üzere; diğer kanunlarda yer alan suçlarla
ilgili olarak uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için, kanunda açık
hüküm bulunması gerekir.
(3) Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete
bağlı olsa bile, etkin pişmanlık hükümlerine yer verilen suçlar ile
cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda, uzlaştırma yoluna
gidilemez.
(4) Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu
kapsama girmeyen bir başka suçu işlemek amacıyla ya da bu suçla
birlikte işlenmiş olması hâlinde, uzlaştırma yoluna
gidilemez.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Soruşturma Aşamasında Uzlaşma
Uzlaşma teklifi
MADDE 8 - (1) Soruşturma konusu suçun,
uzlaşmaya tâbi olması ve işlendiği hususunda yeterli şüphenin
bulunması hâlinde; Cumhuriyet savcısı, şüpheli ile mağdur veya
suçtan zarar görene uzlaşma teklifinde bulunur. Cumhuriyet
savcısının yazılı ya da acele hallerde sözlü tâlimatı üzerine,
şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görene adlî kolluk görevlisi
de uzlaşma teklifinde bulunabilir. Sözlü emir, en kısa sürede
yazılı olarak da bildirilir.
(2) Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar görenin
reşit olmaması ya da kısıtlı olması hâli ile mağdur veya suçtan
zarar görenin ayırt etme gücü bulunmaması durumunda, uzlaşma
teklifi kanunî temsilcilerine yapılır. Bu kişilerin ayırt
etme gücüne sahip olup olmadıkları Cumhuriyet savcısı tarafından
araştırıldıktan sonra, uzlaşma teklifinin muhatabı
belirlenir.
(3) Cumhuriyet savcısı veya adlî kolluk
görevlilerince yapılacak uzlaşma teklifi, bu Yönetmeliğin ekinde
yer alan Ek 1/a veya Ek 1/b sayılı uzlaşmanın mahiyeti ile
uzlaşmayı kabul veya reddetmenin hukukî sonuçlarının bulunduğu
Uzlaşma Teklif Formlarının hazır bulunan ilgiliye imzalatılarak
verilmesi ve formda yer alan bilgilerin açıklanması suretiyle
yapılır. Cumhuriyet savcısı veya adlî kolluk görevlisi tarafından,
bilgilendirme yükümlülüğünün yerine getirildiğine ve uzlaşma
teklifinde bulunulduğuna ilişkin formun imzalı örneği soruşturma
evrakı içine konulur.
(4) Uzlaşma teklifinde bulunmak için
çağrı; telefon, telgraf, faks, elektronik posta gibi araçlardan
yararlanılmak suretiyle de yapılabilir. Ancak, bu çağrı uzlaşma
teklifi anlamına gelmez.
Açıklamalı tebligat veya istinabe yoluyla
teklif
MADDE 9 - (1) Cumhuriyet savcısı gerektiğinde
uzlaşma teklifini açıklamalı tebligat veya istinabe yoluyla
yapabilir.
(2) Açıklamalı tebligat, Kanunda belirtilen özel
hükümler saklı kalmak koşuluyla bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek
1/a veya Ek 1/b sayılı uzlaşmanın mahiyeti ile uzlaşmayı
kabul veya reddetmenin hukukî sonuçlarının bulunduğu Uzlaşma Teklif
Formunun, 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu ile
20/8/1959 tarihli ve 4/12059 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla
yürürlüğe konulan Tebligat Tüzüğü hükümlerine uygun olarak tebliğ
mazbatalı zarf içerisinde gönderilmesi suretiyle yapılır. Ancak
tebligatın yapılamadığı hâllerde bu Yönetmeliğin 11 inci maddesi
hükmü uygulanır.
(3) İstinabe yoluyla yapılacak teklifte, bu
Yönetmeliğin 8 inci maddesi ile birinci ve ikinci fıkra hükümleri
uygulanır.
Uzlaşma teklifinde karar süresi
MADDE 10 - (1) Uzlaşma teklifinde
bulunulanlardan herhangi biri, en geç üç gün içinde teklifi yapan
adlî kolluk görevlisine ya da görevli Cumhuriyet savcısına kararını
bildirmediği takdirde, uzlaşma teklifi reddedilmiş sayılır. Bu
durumda, Kanunun 255 inci maddesi hükmü saklı kalmak üzere, ayrıca
diğerlerine uzlaşma teklifinde bulunulmaz.
Adreste bulunmamanın hüküm ve sonuçları
MADDE 11 - (1) Resmî mercilere beyan edilmiş
olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt
dışında olma ya da adresin belirlenememesi gibi başka bir
nedenle mağdura, suçtan zarar görene, şüpheliye veya bunların
kanunî temsilcisine ulaşılamaması hâlinde, uzlaştırma yoluna
gidilmeksizin soruşturma sonuçlandırılır.
Soruşturmada bilgilendirme yükümlülüğü
MADDE 12 - (1) Uzlaşma teklifinde bulunulması
hâlinde; şüpheliye, mağdura veya suçtan zarar görene ya da kanunî
temsilcilerine, uzlaşmanın mahiyeti ve uzlaşmayı kabul veya
reddetmenin hukukî sonuçlarının yer aldığı bu Yönetmelik ekinde yer
alan formdaki bilgiler açıklanır.
Uzlaştırmacı görevlendirilmesi
MADDE 13 - (1) Şüpheli ile mağdur veya
suçtan zarar görenin uzlaşma teklifini kabul etmesi hâlinde,
Cumhuriyet savcısı uzlaştırmayı kendisi gerçekleştirebileceği gibi,
bir avukatın uzlaştırmacı olarak görevlendirilmesini barodan
isteyebilir ya da bu Yönetmelikte nitelikleri belirlenen hukuk
öğrenimi görmüş bir kimseyi görevlendirebilir.
(2) Uzlaştırmacı görevlendirilmesinde tarafların
üzerinde anlaştıkları bir avukat ya da hukuk öğrenimi görmüş bir
kişi tercih edilebilir.
(3) Uzlaştırmacıların sayısı, uyuşmazlığın
niteliği göz önünde bulundurularak Cumhuriyet savcısınca tespit
edilir.
(4) Bu Kanunda belirlenen hâkimin davaya
bakamayacağı ile tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden
dolayı reddini gerektiren hâller, uzlaştırmacı görevlendirilmesi
ile ilgili olarak da göz önünde bulundurulur. Uzlaştırmacı, bu
hâllerin varlığı hâlinde Cumhuriyet Savcısına durumu bildirir;
ancak tarafların rızası hâlinde görev yapabilir.
Avukatın uzlaştırmacı olarak görevlendirilme
usulü
MADDE 14 - (1) Baro tarafından öncelikle
uzlaştırma üzerine eğitim almış bir avukat görevlendirilir.
(2) Tarafların üzerinde anlaştığı avukatın
soruşturmanın yapıldığı yer barosuna kayıtlı olması gerekmez. Bu
hâlde görevlendirme avukatın bağlı bulunduğu baro tarafından
yapılır.
Hukuk öğrenimi görmüş uzlaştırmacıda aranan
nitelikler ve görevlendirilme usulü
MADDE 15 - (1) Hukuk öğrenimi görmüş
uzlaştırmacıların görevlendirilmesinde aşağıdaki şartlar
aranır:
a) Üniversitelerin hukuk fakültelerinden mezun
olmak,
b) Hukuk veya hukuk bilgisine programlarında
yeterince yer veren siyasal bilgiler, idarî bilimler, iktisat ve
maliye alanlarında en az dört yıllık yüksek öğrenim yapmak,
c) Hukuk dalında yüksek lisans ya da doktora
yapmış bulunmak,
ç ) Baroya kayıtlı avukat olmamak,
d) Taksirli suçlar hariç olmak üzere; 26/9/2004
tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde
belirtilen süreler geçmiş ve affa uğramış, ertelenmiş ya da paraya
çevrilmiş olsa bile kesinleşmiş bir kararla veya Devletin
güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine, millî
savunmaya, Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçları ile
yabancı devletlerle olan ilişkilere karşı suçlardan ya da zimmet,
irtikap, rüşvet, hırsızlık, yağma, dolandırıcılık, sahtecilik,
güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma,
edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı
değerlerini aklama, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı, gerçeğe aykırı
bilirkişilik yapma, yalan tanıklık ve haksız mal edinme suçlarından
biriyle hükümlü bulunmamak,
e) Disiplin yönünden meslekten ya da
memuriyetten çıkarılmamış veya geçici olarak yasaklanmamış
olmak.
(2) Hukuk öğrenimi görmüş uzlaştırmacılar, ağır
ceza merkezi Cumhuriyet başsavcılıkları tarafından belirlenen
listeye kayıtlı olanlar arasından seçilirler. Bu listeye kayıtlı
olan uzlaştırmacılar sadece kayıtlı bulundukları il sınırları
içerisinde değil ülke çapında görev alabilirler.
(3) Hukuk öğrenimi görmüş kişiler, Ceza
Muhakemesinde uzlaştırmacı olarak görev almak amacıyla listeye
kaydolmak için her yılın Kasım ayının sonuna kadar Cumhuriyet
başsavcılığına bir dilekçeyle başvurur. Başvurular şahsen
yapılabileceği gibi, kayıtlı olunan oda, çalışılan kurum ve kuruluş
aracılığıyla da yapılabilir.
(4) İletişim bilgilerini içeren başvuru
dilekçesine;
a) Nüfus cüzdanı örneği,
b) T.C. kimlik numarası,
c) Mezuniyet belgesinin onaylı örneği,
ç) Adlî sicil kaydı,
d) İki adet vesikalık fotoğraf,
e) Bu Yönetmeliğin 30 uncu maddesi uyarınca
yapılacak eğitimlere katılacağını beyan eden dilekçesi,
f) Varsa kayıtlı olunan oda, çalışılan kurum ve
kuruluşun isimleri,
eklenir.
(5) Başvuranların talepleri kaydedilerek ağır
ceza merkezi Cumhuriyet başsavcılığınca başvuru tarihinden itibaren
otuz gün içerisinde değerlendirilir.
(6) Başvuranın birinci fıkradaki şartları
taşımaması veya dördüncü fıkrada belirtilen belgelerin eksik olması
hâlinde talebin reddine karar verilir. Redde ilişkin karar
ilgilisine tebliğ olunur.
(7) Talepleri uygun görülenlerin adı ve
soyadları, açık adresleri, telefon numaraları yazılarak,
oluşturulan liste her yıl Ocak ayı içerisinde en az yedi gün süre
ile adliyede herkesin görebileceği bir yere asılır. Ayrıca
Cumhuriyet başsavcılığının internet adresinde ilân edilir.
Oluşturulan listenin bir örneği, merkezdeki hâkim ve Cumhuriyet
savcıları ile yargı çevresindeki mahkemeler ve Cumhuriyet
başsavcılıklarına bildirilir.
(8) Liste, ayrıca yazılı ve elektronik ortamda
hazırlanarak her yılın Ocak ayının sonuna kadar Adalet Bakanlığı
Eğitim Dairesi Başkanlığına gönderilir. Gönderilen listeler bu
birim tarafından yayımlanır.
(9) Listede yer alan uzlaştırmacının;
a) Listeye kabul şartlarını sonradan
kaybetmesi,
b) Bu Yönetmelikte belirlenen şartlardan
herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması,
c) Listeden çıkarılmayı talep etmesi,
ç) Uzlaştırmacılıkla bağdaşmayan tutum ve
davranışlarda bulunması,
d) Bu Yönetmeliğin 30 uncu maddesi uyarınca
yapılan eğitimlere katılmaması,
durumunda listeden çıkarılır.
(10) Listeden çıkarılmasına ilişkin karar
ilgiliye tebliğ edilir ve ayrıca yedinci ve sekizinci fıkralarda
belirtilen yerlere gönderilir.
(11) Zorunluluk hâlinde listeye kayıtlı
olmamasına rağmen, bu maddede belirtilen şartları taşıyan hukuk
öğrenimi görmüş kişiler arasından da görevlendirme
yapılabilir.
Belgelerin verilmesi ve gizlilik bildirimi
MADDE 16 - (1) Soruşturma dosyasında yer alan
uzlaştırma konusu suç ya da suçlara ilişkin belgelerden uzlaştırma
için gerekli olup da Cumhuriyet savcısı tarafından uygun
görülenlerin birer örneği uzlaştırmacıya verilir.
(2) Cumhuriyet savcısı uzlaştırmacıya,
soruşturmanın gizliliği ilkesine uygun davranmakla yükümlü olduğunu
belirtir.
(3) Hangi belgelerin verildiği, verilme tarihi
ile soruşturmanın gizliliği konusundaki bildirim, Cumhuriyet
savcısı ve uzlaştırmacının imzasını içeren bir tutanakla tespit
edilir.
Süre
MADDE 17 - (1) Uzlaştırmacı, dosya içindeki
belgelerin birer örneği kendisine verildikten itibaren en geç otuz
gün içinde uzlaştırma işlemlerini sonuçlandırır. Cumhuriyet savcısı
bu süreyi re'sen veya talep üzerine en çok yirmi gün daha
uzatabilir. Cumhuriyet savcısı uzlaştırma süresinin
uzatılmasına ilişkin kararını uzlaştırmacıya bildirir.
(2) Uzlaşma teklifinin reddedilmesine rağmen,
şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar gören uzlaştıklarını gösteren
belge ile en geç iddianamenin düzenlendiği tarihe kadar Cumhuriyet
savcısına başvurarak uzlaştıklarını beyan edebilir.
(3) Uzlaştırmanın Cumhuriyet savcısı veya hâkim
tarafından gerçekleştirildiği hâllerde de birinci fıkrada
belirtilen süreler uygulanır.
Uzlaştırma müzakereleri
MADDE 18 - (1) Uzlaştırma müzakerelerine
şüpheli, mağdur, suçtan zarar gören, kanunî temsilci, müdafi ve
vekil katılabilir. Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar görenin
kendisi veya kanunî temsilcisi ya da vekilinin haklı bir mazereti
olmaksızın müzakerelere katılmaktan imtina etmesi hâlinde, ilgili
taraf uzlaşmayı kabul etmemiş sayılır.
(2) Uzlaşma sağlanabilmesi için birden fazla
müzakere yapılabilir. Uzlaştırmacı, müzakereler sırasında izlenmesi
gereken yöntemle ilgili olarak Cumhuriyet savcısıyla görüşebilir;
Cumhuriyet savcısı, uzlaştırmacıya uzlaştırma müzakerelerinin
kanuna uygun yürütülmesi amacıyla tâlimat verebilir.
(3) Müzakereler, taraflarla birlikte veya ayrı
ayrı gerçekleştirilecek toplantılarla yürütülebilir.
(4) Müzakereler, görüntülü ve sesli iletişim
tekniğinin kullanılması suretiyle de yapılabilir.
Uzlaştırma müzakerelerinin gizliliği
MADDE 19 - (1) Uzlaştırma müzakereleri gizli
olarak yürütülür. Uzlaştırmacı, uzlaştırma sürecinde yapılan
açıklamaları, kendisine aktarılan veya diğer bir şekilde öğrendiği
olguları gizli tutmakla yükümlüdür.
(2) Uzlaştırma sürecinde yapılan açıklamalar
herhangi bir soruşturma, kovuşturma ya da davada delil olarak
kullanılamaz. Müzakerelere katılanlar bu bilgilere ilişkin olarak
tanıklık yapmak zorunda bırakılamaz.
(3) Uzlaştırmacı tarafından gerekli görülmesi
hâlinde tutulan tutanak veya notlar, kapalı bir zarf içerisinde
Cumhuriyet savcısına verilir. Cumhuriyet savcısı tarafından mühür
ve imza altına alınan kapalı zarf dosyada muhafaza edilir. Bu zarf,
sadece uzlaştırmacı tarafından düzenlenen ve Cumhuriyet savcısı
tarafından mühür ve imza altına alınan raporun sahteliği iddiası
dolayısıyla ortaya çıkan uyuşmazlığı gidermek amacıyla delil olarak
kullanılmak üzere açılabilir.
(4) Daha önce mevcut olan bir belge veya
olgunun, uzlaştırma müzakereleri sırasında ileri sürülmüş olması,
bunların soruşturma ve kovuşturma sürecinde ya da bir davada delil
olarak kullanılmasına engel teşkil etmez.
Edimin konusu
MADDE 20 - (1) Taraflar uzlaştırma sonunda belli
bir edimin yerine getirilmesi hususunda anlaşmaya vardıkları
takdirde aşağıdaki edimlerden bir ya da birkaçını veya bunların
dışında belirlenen hukuka uygun başka bir edimi
kararlaştırabilirler:
a) Fiilden kaynaklanan maddî veya manevî zararın
tamamen ya da kısmen tazmin edilmesi veya eski hâle
getirilmesi,
b) Mağdurun veya suçtan zarar görenin haklarına
halef olan üçüncü kişi ya da kişilerin maddî veya manevî
zararlarının tamamen ya da kısmen tazmin edilmesi veya eski
hâle getirilmesi,
c) Bir kamu kurumu veya kamu yararına hizmet
veren özel bir kuruluş ile yardıma muhtaç kişi ya da kişilere bağış
yapmak gibi edimlerde bulunulması,
ç) Mağdurun, suçtan zarar görenin veya bunların
gösterecekleri üçüncü şahsın, bir kamu kurumunun ya da kamu
yararına hizmet veren özel bir kuruluşun belirli hizmetlerini
geçici süreyle yerine getirmesi veya topluma faydalı birey olmasını
sağlayacak bir programa katılması gibi diğer bazı yükümlülükler
altına girilmesi,
d) Mağdurdan veya suçtan zarar görenden özür
dilenmesi.
Uzlaştırma raporu
MADDE 21 - (1) Uzlaştırmacı, uzlaştırma
işlemlerinin sonuçlandırıldığı tarihten itibaren bu Yönetmeliğin
ekinde yer alan Ek-2 sayılı Uzlaştırma Raporu Örneğine uygun, taraf
sayısından bir fazla olarak hazırladığı raporu, kendisine verilen
belge örneklerini ve varsa yapmış olduğu masrafları gösteren belge,
gider pusulası veya rayice uygun yazılı beyan ile serbest meslek
makbuzunu geciktirmeksizin Cumhuriyet savcısına
verir.
(2) Uzlaşmanın gerçekleşmesi hâlinde, tarafların
imzalarını da içeren raporda, ne suretle uzlaşıldığı ayrıntılı
biçimde açıklanır. Ancak uzlaştırma müzakereleri sırasında suçun
işlenmesine ilişkin olarak yapılan açıklamalara raporda yer
verilmez.
(3) Cumhuriyet savcısı, uzlaşmanın tarafların
özgür iradelerine dayandığını ve edimin hukuka uygun olduğunu
belirlerse raporu mühür ve imza altına alarak soruşturma dosyasında
muhafaza eder.
(4) Cumhuriyet savcısı, uzlaşmanın tarafların
özgür iradelerine dayanmadığını ve edimin hukuka uygun olmadığını
belirlerse raporu onaylamaz. Onaylamama gerekçesini rapora yazar.
Bu durumda uzlaşma gerçekleşmemiş sayılır.
(5) Uzlaştırmanın Cumhuriyet savcısı tarafından
yapıldığı hâllerde; raporun bu işlemin niteliğine uygun kısımları
doldurulur, mühür ve imza altına alınarak soruşturma dosyasında
muhafaza edilir.
Uzlaşma belgesi
MADDE 22 - (1) Uzlaştırmacı görevlendirilmeden
önce veya uzlaşma teklifinin reddedilmesinden sonra, şüpheli ile
mağdur veya suçtan zarar görenin aralarında uzlaşmaları hâlinde;
taraflarca niteliğine uygun düştüğü ölçüde bu Yönetmeliğin ekinde
yer alan Ek-2 sayılı Uzlaştırma Raporu Örneğine uygun bir uzlaşma
belgesi düzenlenir. Cumhuriyet savcısı, bu belgeyi 21 inci maddenin
üçüncü ve dördüncü fıkralarında belirtilen kıstaslara göre inceler
ve değerlendirir.
(2) Takibi şikâyete bağlı suçlarda, mağdur veya
suçtan zarar görenin şüpheli ile anlaşarak şikâyetinden vazgeçmesi
hâlinde bu belge düzenlenmez.
Soruşturma aşamasında uzlaşmanın hukukî
sonuçları
MADDE 23 - (1) Uzlaşma sonucunda şüphelinin
edimini def'aten yerine getirmesi hâlinde, hakkında kovuşturmaya
yer olmadığı kararı verilir.
(2) Edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe
bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arzetmesi hâlinde,
Kanunun 171 inci maddesindeki şartlar aranmaksızın, şüpheli
hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı
verilir.
(3) Erteleme süresince zamanaşımı işlemez.
(4) Kamu davasının açılmasının ertelenmesi
kararı verildikten sonra, uzlaşmanın gereklerinin yerine
getirilmesi hâlinde, kovuşturmaya yer olmadığı kararı
verilir.
(5) Kamu davasının açılmasının ertelenmesi
kararından sonra, uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmemesi
hâlinde, Kanunun 171 inci maddesinin dördüncü fıkrasındaki şart
aranmaksızın, kamu davası açılır.
(6) Şüphelinin, edimini yerine getirmemesi
hâlinde uzlaşma raporu veya belgesi, 9/6/1932 tarihli ve 2004
sayılı İcra ve İflas Kanununun 38 inci maddesinde yazılı ilâm
mahiyetini haiz belgelerden sayılır.
(7) Uzlaşmanın sağlanması hâlinde, soruşturma
konusu suç nedeniyle tazminat davası açılamaz; açılmış olan davadan
feragat edilmiş sayılır.
Zamanaşımı
MADDE 24 - (1) Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar
görenden birine ilk uzlaşma teklifinde bulunulduğu tarihten
itibaren, uzlaştırma girişiminin sonuçsuz kaldığı ve en geç
uzlaştırmacının raporunu düzenleyerek Cumhuriyet savcısına verdiği
tarihe kadar dava zamanaşımı ile kovuşturma koşulu olan dava süresi
işlemez.
(2) Uzlaşma teklifine süresi içerisinde cevap
verilmemesi ya da teklifin reddedilmesi hâlinde
uzlaştırma girişimi sonuçsuz kalmış sayılır.
(3) Tarafların veya kanunî temsilcisi ya da
vekilinin uzlaşma müzakerelerine katılmaktan imtina etmesi,
müzakereler sırasında taraflardan birinin yazılı veya sözlü olarak
uzlaşmadan vazgeçtiğini bildirmesi üzerine düzenlenen raporun
Cumhuriyet savcısına verildiği tarihten itibaren dava zamanaşımı ve
kovuşturma koşulu olan dava süresi yeniden işlemeye başlar.
(4) Uzlaştırmanın doğrudan Cumhuriyet savcısı
tarafından yapılması hâlinde, üçüncü fıkradaki nedenler
gerçekleştiği takdirde, bu tarihten itibaren dava zamanaşımı ile
kovuşturma koşulu olan dava süresi yeniden işlemeye başlar.
Cumhuriyet savcısı durumu tutanakla tespit eder.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Mahkeme Aşamasında Uzlaşma
Mahkeme aşamasında uzlaştırma usulü
MADDE 25 - (1) Kamu davası açıldıktan sonra
aşağıdaki durumların varlığı hâlinde, uzlaştırma işlemleri
soruşturma aşamasında belirtilen esas ve usule göre, mahkeme
tarafından yapılır:
a) Kovuşturma konusu suçun hukukî niteliğinin
değişmesi nedeniyle uzlaşma kapsamında olduğunun anlaşılması,
b) Soruşturma aşamasında uzlaşma teklifinde
bulunulması gerektiğinin ilk olarak mahkeme aşamasında
anlaşılması,
c) Cumhuriyet savcısı tarafından iddianame
düzenlenmeksizin doğrudan doğruya mahkeme önüne gelen uzlaşmaya
tâbi bir fiilin varlığı,
ç) Mahkeme aşamasında kanun değişikliği
nedeniyle fiilin uzlaşma kapsamına girmesi.
(2) Mahkeme, uzlaştırma işlemlerine ilişkin
tebligat ve yazışmaları duruşma gününü beklemeksizin dosya
üzerinden de yapabilir.
(3) Mahkeme aşamasında yapılan uzlaşma teklifi
reddedilmesine rağmen, taraflar uzlaştıklarını gösteren belge ile
en geç duruşmanın sona erdiği açıklanıp hüküm verilmeden önce
mahkemeye başvurarak uzlaştıklarını beyan edebilirler.
Kovuşturmada bilgilendirme yükümlülüğü
MADDE 26 - (1) Mahkemece yapılacak uzlaşma
teklifi, uzlaşmanın mahiyeti ile uzlaşmayı kabul veya reddetmenin
hukukî sonuçlarının yer aldığı bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek
1/c sayılı Uzlaşma Teklif Formunun ilgiliye imzalatılarak verilmesi
ve formda yer alan bilgilerin açıklanması suretiyle yapılır. Bu
husus zapta geçirilerek bilgilendirme yükümlülüğü yerine getirilir
ve uzlaşma teklifinde bulunulduğuna ilişkin formun imzalı örneği
kovuşturma dosyası içine konulur.
Kovuşturma aşamasında uzlaşmanın hukukî
sonuçları
MADDE 27 - (1) Uzlaşma gerçekleştiği takdirde,
mahkeme, uzlaşma sonucunda sanığın edimini def'aten yerine
getirmesi hâlinde, davanın düşmesine karar verir.
(2) Edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe
bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arzetmesi hâlinde;
sanık hakkında, Kanunun 231 inci maddesindeki şartlar aranmaksızın,
hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilir.
(3) Geri bırakma süresince zamanaşımı
işlemez.
(4) Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına
karar verildikten sonra, uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmesi
hâlinde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan
kaldırılarak davanın düşmesine karar verilir.
(5) Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına
karar verildikten sonra, uzlaşmanın gereklerinin yerine
getirilmemesi hâlinde, mahkeme tarafından, Kanunun 231 inci
maddesinin onbirinci fıkrasındaki şartlar aranmaksızın, hüküm
açıklanır.
(6) Sanığın, edimini yerine getirmemesi hâlinde
uzlaşma raporu veya belgesi, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 38
inci maddesinde yazılı ilâm mahiyetini haiz belgelerden
sayılır.
(7) Uzlaşmanın sağlanması hâlinde, kovuşturma
konusu suç nedeniyle tazminat davası açılamaz; açılmış olan davadan
feragat edilmiş sayılır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Uzlaştırmacının yükümlülükleri
MADDE 28 - (1) Uzlaştırmacı:
a) Bağımsız ve tarafsız hareket eder, tarafların
ortak yararlarını gözetir. Müzakerelerde tarafların yeterli ve eşit
fırsatlara sahip olmasına özen gösterir. Masumiyet karinesi
gereğince şüpheli ya da sanığın suçluluğu hakkında ön yargılı
olamaz, şüpheli ya da sanığa karşı bir tavır takınamaz.
b) Müzakerelere başlamadan önce taraflara;
uzlaşmanın temel ilkelerini, kendisinin tarafsızlığını, uzlaştırma
süreci ve sonuçlarını, uzlaştırmacı ile tarafların uzlaştırmadaki
işlevlerini, gizlilik yükümlülüğünü açıklar ve süreci anlamalarını
sağlar.
c) Tarafların birbirlerine saygılı davranmaları,
müzakerelere iyi niyetle katılmaları ve bildikleri hususları
açıklamaları konusunda bilgilendirir.
ç) Uyuşmazlığın çözülmesi için taraflara
yardımcı olur ve anlaşmalarını teşvik eder, ancak baskı yapamaz.
Herhangi bir tarafın leh veya aleyhine görüş bildiremez, tarafları
bağlayıcı bir karar veremez.
d) Tarafların hüküm ve sonuçlarını bilerek ve
özgür iradeleriyle anlaşmaya varmalarını sağlayacak uygun
tedbirleri alır.
Uzlaştırmanın yapılacağı yer
MADDE 29 - (1) Uzlaştırma
müzakereleri;
a) Kamu kurum ve kuruluşlarının bu amaçla
ayrılan yerlerinde,
b) Tarafların kabul etmesi şartıyla
uzlaştırmacının faaliyetlerini yürüttüğü büroda,
c) Tarafların menfaatlerine uygun, kendilerini
huzurlu hissedecekleri güvenli bir ortamda veya taraflarca kabul
edilen bu işe uygun başka yerlerde,
gerçekleştirilebilir.
(2) Adlîye binalarında uzlaştırma
müzakerelerinin yapılabilmesi amacıyla, imkânlar ölçüsünde toplantı
odaları tahsis edilebilir. Toplantı odalarının düzenlenmesi, büro
hizmetlerinin ve gerekirse güvenliğin sağlanması, uzlaştırma
toplantıları için tahsis sıra ve saatleri Cumhuriyet başsavcılığı
tarafından yerine getirilir.
Uzlaştırmacıların eğitimi
MADDE 30 - (1) Görevlendirilecek kişilerin
görevlerine başlamadan önce eğitim almaları ve görev yaptıkları
sürece eğitime tâbi tutulmaları sağlanır.
(2) Eğitim; alternatif uyuşmazlık çözümü ve
müzakere becerileri ile yöntemlerini geliştirmeyi, mağdur, suçtan
zarar gören, şüpheli ya da sanık ile birlikte çalışmanın özel
koşulları ve ceza adaleti sistemi hakkında bilgi sahibi olma
hususlarında yeterlilik kazandırmayı amaçlamalıdır.
(3) Eğitimin konusu; görev yapacak kişilerin
sahip olmaları gereken asgarî nitelikler, bilgi düzeyi ve kişisel
yeteneklerinin geliştirilmesinden oluşur. Uzlaştırmacı olarak
görevlendirilecek kişilere;
a) Uzlaştırmanın hukukî niteliği ve
sonuçları,
b) Uzlaşmanın uygulama alanları,
c) İletişim esasları, soru ve müzakere
teknikleri, müzakere yönetimi, uzlaştırma raporu,
ç) Uyuşmazlık analizi,
d) Uzlaşmaya tâbi suçlar,
e) Etik kurallar,
konularında eğitim verilir.
(4) Uzlaştırmacı olarak görevlendirilecek
kişilerin eğitimi, Türkiye Adalet Akademisi, Adalet Bakanlığı
Eğitim Dairesi Başkanlığı, Türkiye Barolar Birliği, ilgili barolar
ve bu konuda eğitim veren üniversiteler ile işbirliği içerisinde
yerine getirilir.
(5) Uzlaştırmacı olarak görevlendirilecek
avukatların seçimi, eğitimi, uymakla yükümlü oldukları etik
kurallar ve standartları gösteren ilke ve esaslar, Türkiye Barolar
Birliği tarafından değerlendirilir.
Uzlaştırmacı ücreti ve giderler
MADDE 31 - (1) Uzlaştırmacıya soruşturma
aşamasında Cumhuriyet savcısı, kovuşturma aşamasında ise mahkeme
tarafından masraflar hariç, Ceza Muhakemesi Kanunu Gereğince
Görevlendirilen Müdafi ve Vekillere Ödenecek Ücret Tarifesinde
soruşturma aşaması için belirlenen miktarın iki katını geçmemek
üzere, uzlaştırmacının şüpheli veya sanık ile mağdur veya suçtan
zarar görenin; yaşı, olgunluğu, eğitimi, sosyal ve ekonomik durumu
gibi belirgin farklılıkları değerlendirmede ve tarafları
uzlaştırmadaki becerisi, bu süreçde gösterdiği çaba ve gayreti,
harcadığı emek ve mesaisi gibi faktörlerin yanısıra uyuşmazlığın
kapsamı ve niteliği de dikkate alınarak çalışmasıyla orantılı makul
bir ücret belirlenir. Uzlaştırmacı tarafından zorunlu yol giderleri
de dahil olmak üzere yapılan masraflar anılan ücret tarifesinde
soruşturma aşaması için belirlenen miktarı geçmeyecek şekilde
ayrıca ödenir.
(2) Görevlendirilen uzlaştırmacıya belirlenen
ücret, uzlaştırma işlemleri sonunda düzenlenecek raporun ibrazından
sonra makul süre içerisinde Cumhuriyet savcısı veya hâkim
tarafından sarf kararı ile ödenir.
(3) Birden fazla uzlaştırmacının
görevlendirildiği hâllerde takdir edilecek ücret bu kişilere
katkıları oranında paylaştırılır.
(4) Uzlaştırmacı ücreti ve diğer uzlaştırma
giderleri, yargılama giderlerinden sayılır ve bu giderler ilgili
ödenekten karşılanır.
(5) Uzlaşmanın gerçekleşmemesi hâlinde
uzlaştırmacı ücreti ve diğer uzlaştırma giderleri hakkında Kanunun
yargılama giderlerine ilişkin hükümleri uygulanır.
(6) Uzlaşmanın gerçekleşmesi hâlinde
uzlaştırmacı ücreti ve diğer uzlaştırma giderleri Devlet Hazinesi
üzerinde bırakılır.
(7) Uzlaştırmacının çalışması karşılığında
uzlaştırma ücreti talep etmediği hâllerde bu madde hükümleri
uygulanmaz.
Tutulacak kartonlar
MADDE 32 - (1) Cumhuriyet
başsavcılıklarında uzlaşma sonucu verilen kovuşturmaya yer
olmadığına ve kamu davasının açılmasının ertelenmesine dair
kararların; mahkemelerde ise düşme ve hükmün açıklanmasının
geri bırakılmasına dair kararların bir örneğinin saklandığı özel
bir karton tutulur. Bu kartonlara konulacak karar nüshalarında
ilgisine göre Cumhuriyet savcısı ya da hâkimin imzası ile
Cumhuriyet başsavcılığı ya da mahkeme mührünün bulunması
zorunludur.
Formların bastırılması ve dağıtımı
MADDE 33 - (1) Bu Yönetmeliğin ekinde yer alan
Ek 1/a sayılı Uzlaşma Teklif Formu dışındaki formlar, Cumhuriyet
başsavcılıklarınca ilgili ödenek kaleminden harcama yapılmak
suretiyle yeterli sayıda bastırılarak mahkemelere ve Cumhuriyet
savcılarına dağıtımı yapılır.
(2) Adlî kolluk tarafından yapılacak uzlaşma
teklifi formlarının bastırılması ve dağıtımı işlemleri, ilgili adlî
kolluk tarafından yerine getirilir.
Kamuoyunun bilgilendirilmesi
MADDE 34 - (1) Uzlaşmanın mahiyeti, koşulları ve
sonuçları ile uzlaşmaya tâbi suçlar ve uzlaştırma süreci hakkında
yol gösterici bilgileri içeren rehber kitapçık ve diğer yöntemlerle
kamuoyu bilgilendirilir.
Yürürlük
MADDE 35 - (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde
yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 36 - (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Adalet
Bakanı yürütür.
Ekleri İçin Tıklayınız
EK 1 - a
EK 1 - b
EK 1 - c
Uzlaştırma Raporu Örneği (Nihai)
BARO LEVHASI
